Artykuł jest podsumowaniem i uzupełnieniem webinaru “Lekcja w lesie” przygotowanego przez Witolda Ciechanowicza z Leśnego Ogrodu Botanicznego “Marszewo” prowadzonego przez Nadleśnictwo Gdańsk. Webinar odbył się 6 października 2022 r.
Jak pisze Richard Louv w swojej książce “Ostatnie dziecko lasu”: Tylko emocjonalne związki z przyrodą są w stanie obudzić w dzieciach szacunek dla niej, dzięki czemu jako dorośli będą o nią dbać. Trudno jest bowiem pokochać coś, czego się nie zna, nie rozumie, albo przed czym odczuwa się lęk.
POMYSŁY NA LEŚNE ZABAWY
W myśl tego cytatu, jeśli chcemy zachęcić dzieci do poznawania lasu i jego mieszkańców, powinniśmy im po prostu pozwolić swobodnie spędzać w nim czas. Podstawą tego podejścia jest to, by najmłodsi potrafili czerpać przyjemność z przebywania w tym środowisku i swobodnej zabawy. Leśną przygodę możemy zainicjować proponując jedną z trzech poniższych zabaw:
- Budowanie szałasów dla “plemienia krasnoludków” (ważne, aby pamiętać, by po zabawie rozrzucić patyczki, z których powstały szałasy z powrotem i by dorośli bawili się również, tworząc własne konstrukcje).
- Wyścig drewnianych kul po zboczu.
- Zbieranie chrustu i rozpalanie ogniska za pomocą krzesiwa (wyłącznie w miejscach do tego przeznaczonych!).
Sporo prostych zabaw sensorycznych znaleźć można również w NIEMAPACH z serii Natura (dostępne bezpłatnie na www.niemapa.pl)
W czasie lekcji w lesie możemy pozwalać dzieciom doświadczać lasu sensorycznie, czuć się w nim swobodnie i w miarę rozsądku, móc coś z tego lasu “mieć”. Żywemu, zdrowemu drzewu nie szkodzi ubytek kilku liści, a jeśli nawet złamana zostanie jakaś gałązka czy poruszony zostanie mech (znajdujący się pod ochroną!), to są to bardzo niewielkie straty w porównaniu z np. budowaniem nowych dróg w lesie. Możliwość nieskrępowanej zabawy zapada dzieciakom w pamięć, tworząc pozytywne skojarzenia z lasem i potęgując poczucie wolności i więzi z naturą.
BEZPIECZEŃSTWO PRZEDE WSZYSTKIM
Wybierając się do lasu warto pamiętać o bezpieczeństwie w czasie leśnych wypraw. Aby uniknąć chorób przenoszonych przez kleszcze warto szczepić się na odkleszczowe zapalenie mózgu. Zagrożeniem może być również bąblownica, przed którą łatwo można się uchronić myjąc przed jedzeniem owoce zebrane w lesie.
CZAS NA NAUKĘ!
Podsumowując: dzieciom potrzeba przede wszystkim kontaktu z przyrodą i możliwości swobodnej zabawy w lesie – dopiero na tej podstawie można pomału budować wiedzę o ekosystemie i przyrodzie, a w dalszej perspektywie rozwijać umiejętności rozpoznawania drzew czy ptaków. Z doświadczenia wiemy, że podczas swobodnej zabawy, kiedy dzieci poczują się dobrze – ciekawość weźmie górę i edukator będzie mógł przejść do przekazywania wiedzy na różne sposoby. Poniżej znajdziecie listę książek i aplikacji pomocnych w edukacji leśnej Mamy nadzieję, żę prezentowana poniżej lista pomoże rodzicom i nauczycielom pokazywać dzieciom uroki lasów.
PUBLIKACJE I WYDAWNICTWA
Czyj to trop? (LINK)
Na stronie Lasów Państwowych można za darmo pobrać PDF z kluczem do rozpoznawania tropów zwierząt. Dzięki niemu każdy może sprawdzić jak wyglądają ślady dzika, sarny, wiewiórki czy rysia. Taką “ściągę” możecie zabrać ze sobą na leśny spacer i sprawdzić kto przemierzał ścieżki przed wami. Dzieci z chęcią wcielą się rolę detektywów i będą z zaangażowaniem poszukiwać tropów mieszkańców lasu.
NIEMAPA
Idąc do lasu warto mieć ze sobą NIEMAPĘ – kreatywny przewodnik po lasach. Na stronie www.niemapa.pl znajdziecie m.in.: NIEMAPĘ BIESZCZADY, zachęcającą do wycieczek po bukowych lasach i połoninach czy NIEMAPĘ PUSZCZA BIAŁOWIESKA, która pozwala bliżej poznać żubry. Jednak te popularne turystycznie rejony to nie wszystko!NIEMAPY pokazują też lasy, które znajdują się w bliskim otoczeniu dużych miast. Dobrym przykładem takiego przewodnika jest NIEMAPA LASY ŁÓDZKIEGO, NIEMAPA LASÓW OKOLIC POZNANIA, NIEMAPA LASY ZIELONOGÓRSKIE, NIEMAPA LASY POMORZA GDAŃSKIEGO czy GÓRNEGO ŚLĄSKA. Na stronie znajdziecie też NIEMAPĘ OTO DĄB. To ilustrowana opowieść o tym jak działa to wyjątkowe drzewo., Poznacie całą społeczność mieszkańców i sąsiadów tego, a także zobaczycie jak przebiegają niesamowite procesy w nim zachodzące
APLIKACJE
Aplikacja BirdNET
Będąc w lesie warto zamknąć oczy i zatopić się w dźwiękach natury. Ale co zrobić jeśli ptasie trele są dla nas nie do rozpoznania? Wtedy z pomocą przychodzi aplikacja BirdNET, która pozwala rozpoznawać ptaki po dźwiękach. Wystarczy nagrać to co słyszymy za pomocą mikrofonu w telefonie, a aplikacja powie nam jaki ptak “śpiewa” w pobliżu.
PlantNet Plant Identification
Ta aplikacja pozwala identyfikować rośliny. Wystarczy pobrać aplikację na telefon, zrobić zdjęcie danej roślinie i po chwili będziemy wiedzieli jak nazywa się dany krzew, drzewo czy kwiat na który patrzymy.
KSIĄŻKI
Ostatnie dziecko lasu, Richard Louv
Czyżbyśmy byli ostatnim pokoleniem, które swobodnie mogło bawić się wśród dzikiej przyrody, wspinać się na drzewa i poczuć z nią związek? Dlaczego to ważne? Jak zmienił się stosunek społeczeństwa do przyrody w ostatnich dekadach? Książka prezentuje badania i statystyki omawiające te zjawiska
O czym szumią drzewa?, Peter Wohlleben
Masa wiedzy o lesie wśród uroczych ilustracji. Dzieciaki mogą dowiedzieć się czy drzewa mają pryszcze, czego uczą się w szkole drzewne dzieci i jak działa leśny internetPoznają z niej tajemnice lasu i będą mogły przeprowadzić własne eksperymenty, czyli to, co dzieciaki lubią najbardziej.
Rok w lesie, Emilia Dziubak
Pięknie ilustrowana książka przeznaczona dla młodszych dzieci, gdzie na każdej rozkładówce widzimy jeden miesiąc z życia polskiego lasu wraz z kilkudziesięcioma zamieszkującymi go gatunkami roślin i zwierząt. Przeglądając kolejne strony poznajemy roczny cykl życia lasu i jego mieszkańców.
